Georganiseerde chaos
Organisaties zitten op de rand. Aan de ene kant kennen ze orde en regelmaat, aan de andere kant chaos en verandering. Enerzijds, organiseert de natuur zich spontaan en vanzelf, anderzijds bezit het een soort orde en netheid. Bij menselijke culturen lijkt dat omgekeerd. Daar domineert de orde, terwijl de chaos binnen de perken gehouden moet worden. Daar kunnen mensen nog wat van leren. Hoe ordent de natuur haar chaos?
Chaostheorie
De mind@work methode past de kennis van de chaostheorie van zelforganiserende systemen toe. De theorie beschrijft het verschijnsel, dat alle toestanden uit ketens van gebeurtenissen volgen. Het heten wel “voorwaardelijke toestanden”. Een bepaalde toestand, kan alleen optreden, wanneer er aan haar voorwaarden is voldaan.
Bijvoorbeeld: Wanneer het gras nat is, heeft de sprinkler gewerkt of heeft het geregend. De kans dat het geregend heeft, is groter wanneer het gisteren ook regende. Wanneer het zonnig is, is de kans dat het geregend heeft kleiner en de kans dat de sprinkler werkte groter. In alle gevallen, is de kans op nat gras bij nat gras 100%. In de zomer, kan je inschatten, is de kans dat de sprinkler werkte groter dan in de herfst. De ketens heten, naar degene die ze als eerste beschreef, “Markov-keten“.
Deze ketens zijn oneindig lang. Maar we hoeven niet alles te weten, om de huidige situatie te kennen. Dat het nu regent, komt niet omdat het regende terwijl ik dit schreef. Of, dat het nu regent, maakt niets uit, voor wat ik nu schrijf. Ik heb natuurlijk wel een PC (of een tablet) nodig om dit te schrijven, maar hoe ik eraan kom, doet er niet toe.
De huidige situatie is alleen bepaald, door de situaties direct daarvoor. De volgende situatie, wordt alleen bepaald door de huidige, plus alle situaties, die aan de volgende situatie bijdragen. De oorzaken van de situatie Heden, worden wel “ouders” genoemd, de gevolgen ervan “kinderen” en de toestanden die bijdragen aan het gevolg “egaa” (in het Engels, “spouse“). De “familie” van een situatie “heden”, noemen wiskundigen de “Markov deken“. Je ziet hoe de metafoor van familie een natuurlijke beschrijving geeft van het proces van zelforganisatie. De familie – of het gezin – als hoeksteen voor het leven. We zullen later de terugkeer van de familie zien.
Zelf(re)productie
Een terugkerende vraag is, hoe leven is kunnen ontstaan. Uit de kansberekeningstheorie toegepast op Markov ketens, volgt, dat processen zichzelf vanzelf kunnen organiseren, op voorwaarde dat ze lang genoeg “apart” kunnen zijn. Meestal eindigt apart staan in wanorde, toename van entropie, warmte, het verdwijnen van structuur. Soep.
Er bestaat echter een kleine kans, dat processen die een tijdje geïsoleerd zijn, elkaar in stand gaan houden. De processen produceren dan hun “Markov deken” zelf . Die processen produceren zichzelf, ordenen zich en “exporteren” hun wanorde naar de omgeving. De kans hierop, is ongelofelijk klein. De omstandigheden waaronder dit kan gebeuren zijn extreem zeldzaam. Maar niet nul. En het kan ongelooflijk lang duren. Maar wanneer het gebeurt, gebeurt het ook. Van eigens. Uit zichzelf. Spontaan. En het grappige is, jij bent daar het bewijs (en resultaat) van.
Zelf opgesloten cel
Een proces dat zichzelf organiseert vormt een cel. Met het woord “cel” wil ik ook aangeven, dat de processen zich isoleren van de buitenwereld. Ze beschikken wel over een “deur” en wellicht een “raam”, maar zo klein mogelijk. Een cel houdt verbinding met de buitenwereld, maar alleen om wat voedsel of energie toe te laten en afvalstoffen weg te doen. Een levende cel, maakt haar eigen cel. De buitenwand noemen we “membraan“.
